Toen Ernest Giles in 1872 vanaf zeer grote afstand een eenzame rots in het rode, hete hart van Australië ontdekte, leek hij hem geen omweg waard en reisde verder oostwaarts. Giles kon niet vermoeden dat honderdvijfentwintig jaar later honderdduizenden mensen allerlei omwegen zouden maken om deze grootste steen ter wereld te kunnen bewonderen.
De Ayers Rock of Uluru mag bij een bezoek aan Australië niet op het programma ontbreken, al is het alleen maar om bij thuiskomst te kunnen zeggen de wereldberoemde steen te hebben gezien. Dat geldt dan overigens maar voor een derde deel, want tweederde ligt onder het rode aardoppervlak verscholen. De meeste bezoekers staan versteld van de enorme afmetingen van deze monoliet, die bovengronds 348 meter hoog en drie kilometer breed is en een omtrek heeft van bijna negen kilometer. Een wandeling rond Ayers Rock over een rode woestijnvlakte met mulgabomen, spinifexgras en woestijneiken neemt ongeveer vier tot vijf uur in beslag. Er moet af en toe worden omgelopen omdat sommige stukken rots vanwege hun heilige betekenis alleen voor Aborigines toegankelijk zijn. Sta regelmatig stil bij de talrijke richels, geulen, holten en grotten, ontstaan door de eeuwenlange inwerking van wind en regen op het zachte zandsteen. Op de noordflank is daardoor een wel heel bijzondere vorm zichtbaar, die heel toepasselijk 'de hersenen' wordt genoemd. Het is ontstaan doordat regenwater in het zachte gesteente zandkorrels heeft losgeweekt, waardoor delen zandsteen uit elkaar gevallen zijn. Maar de erosie krijgt Ayers Rock niet klein. De imposante rots verliest net als een slang steeds zijn huid, maar niet zijn vorm.
Kunia's en Liru's
De Aborigines willen van het verschijnsel erosie niets weten. Zij geloven dat iedere richel, rots, waterbron en vorm van begroeiing het gevolg is van een conflict dat ooit op de Uluru is uitgevochten tussen de stammen Kunia (de gifvrije slang) en Liru (de giftige slang). Dit conflict gaat helemaal terug tot de Tjukurpa, de tijd dat het Australische continent werd gevormd en ingericht. Volgens hun mythen is Maggie Springs, de beroemdste poel op Ayers Rock, ontstaan op de plek waar een Kuniakrijger vocht met de aanvoerder van de Liru's. Het bloed van de zwaargewonde Kuniakrijger veranderde er in water. De gaten in de zuidflank zijn ontstaan door afketsende speren van de Liru's, terwijl de donkere gapende holen in de rots de monden zijn van schreeuwende Lirukrijgers. Hun dode lichamen zijn getransformeerd tot de bosjes woestijneik die spaarzaam op de rode steen voorkomen. Van de vele rotstekeningen die Ayers Rock rijk is, zijn die van Maggie Springs het bekendst. Zij beelden het verhaal uit van het serpent Wanambi, dat in deze bron leeft en in perioden van grote droogte de regengoden verzoekt de poel aan te vullen. Na een overvloedige regenbui gaat ze in de gedaante van een regenboog naar de hemel om te bedanken.
Kleurveranderingen
Een jaar nadat Ernest Giles als eerste Europeaan Ayers Rock zag, kreeg de rots in 1873 zijn Engelse naam van landmeetkundig ingenieur William Gosse, die de rode rots vernoemde naar Sir Henry Ayers, de toenmalige premier van South-Australia. Tot de jaren zestig waagden maar weinig blanke Australiërs zich in het hete hart van hun continent, maar dat veranderde door de opkomst van het massatoerisme. Nu trekken jaarlijks honderdduizenden toeristen de woestijn in om Ayers Rock te bewonderen. Het zijn vooral de warme en veranderlijke kleuren die de monoliet geliefd maken. Het heldere ochtendlicht kleurt de rots vurig rood om na het verstrijken van de uren een okerachtige kleur aan te nemen. Maar Ayers Rock is op zijn mooist bij het vallen van de avond. Vanaf speciaal aangelegde parkeerplaatsen genieten honderden toeristen van een uniek kleurenschouwspel. Het dimmende zonlicht kleurt de steen eerst oranje en als de stralen van de ondergaande zon onder een lage hoek invallen krijgt het gesteente voor enkele ogenblikken zijn oogstrelende karmijnrode kleur. De voorstelling is ten einde als de rots uiteindelijk zwart afsteekt tegen de oranjeroze lucht, waarna de toeschouwers hem met een daverend applaus bedanken. Toch zijn de verfijnde nuances in de kleurverandering met het blote oog maar moeilijk waarneembaar, zodat het raadzaam is veel foto's te maken. Want pas bij het naast elkaar leggen van de foto's zijn de verschillende fasen in dit verkleuringsproces het beste zichtbaar.
Heiligschennis
Alleen maar kijken is voor de meeste bezoekers niet voldoende. Op jaarbasis klimmen er maar liefst driehonderdduizend langs de westflank omhoog. Het allereerste begin is het moeilijkst en zwaarst. Een veiligheidsketting is nodig om het aantal valpartijen te beperken, maar desondanks lazert er nog steeds regelmatig een toerist naar beneden. Behalve een valpartij is er ook kans op uitdroging of verbranding. Neem altijd voldoende water mee en bescherm uw lichaam tegen de felle zon. Wandelen op het heetst van de dag en in het donker wordt ten zeerste afgeraden. Loop altijd uw eigen tempo en trek voor de klim van ruim anderhalve kilometer een kleine twee uur uit. Op de top, vol gevaarlijke gaten en geulen en een altijd waaiende droge woestijnwind, kan een gastenboek worden getekend. Zo wordt voorkomen dat trotse klimmers hun naam domweg in de rots krassen. Het uitzicht over de rode woestijn en de ruim dertig kilometer verderop liggende ronde rotsen van de Olga's is onvergetelijk. Voor wie de klim te inspannend lijkt is een rondvlucht boven Ayers Rock een goed alternatief, hoewel het toenemende gebrom van vliegtuigen en helicopters de serene rust irritant verstoort. De exploitatie van de rots is veel Aborigines een doorn in het oog, ondanks dat zij in ruil daarvoor jaarlijks een flink bedrag aan royalties van de overheid opstrijken. De Uluru is tenslotte al sinds de Droomtijd een heilige plek, die met de nodige respect dient te worden behandeld. En klimmen valt daar beslist niet onder.
Uluru-Kata Tjuta National Park
De Aborigines zagen met lede ogen aan hoe in het begin van de jaren zeventig steeds meer toeristen naar Ayers Rock kwamen. Toen aan de voet van de rots hotels verrezen was voor hen de maat vol. Ze spanden een juridisch proces aan om het bezit van de Uluru en de Kata Tjuta, zoals zij de Ayers Rock en de Olga's respectievelijk noemen, af te dwingen. In 1985 werd het Uluru-Kata Tjuta National Park officieel hun eigendom, waarna zij het onmiddellijk voor een periode van honderd jaar in bruikleen gaven aan de overheid. Het Uluru-Kata Tjuta National Park wordt nu gezamenlijk beheerd. Even buiten het nationaal park is met veel overheidsgeld de nederzetting Yulara uit de grond gestampt. Het is de enige plaats bij de rots waar bezoekers kunnen overnachten op een camping, in backpackershostels of luxe hotels. Verder is er een Visitor Centre, een supermarkt, een postkantoor en een basis van de beroemde Flying Doctors. Om nog meer toeristen te trekken is de naam Yulara onlangs gewijzigd in Ayers Rock Resort. Vanuit Ayers Rock Resort worden excursies en wandelingen naar de Uluru en Kata Tjuta verzorgd. Populair zijn de 'Edible Desert Walk' (eetbare woestijn), waarbij u kennis maakt met eetbare en geneeskrachtige planten en struiken. De 'Down Under the Southern Stars Walk' is een onvergetelijke kennismaking met de sterrenhemel van het zuidelijk halfrond. Een hemels einde van uw bezoek aan Ayers Rock.
