Kawau Bay is een paradijselijke baai aan de westkust van het Noordereiland. Hoewel er vele kleine eilandoases te vinden zijn, steekt er een met kop en schouders boven de rest uit. Kawau Island is niet alleen schatrijk in schoonheid, maar heeft vooral een boeiende geschiedenis. Over evolutie, koper en de gouverneur van Nieuw-Zeeland. Tekst: Mick den Herder Fotografie: Harald Kolkman
Een goed begin is het halve werk. Voor wie in Auckland aan de tocht door Nieuw-Zeeland begint, is er een alternatief voor de eerste overnachting in de drukke stad. Dit land bezoek je tenslotte niet voor een stedentrip. Op ongeveer drie kwartier rijden van de grote stad ligt het charmante plaatsje Warkworth, vooral bekend vanwege de helderblauwe wateren en zandstranden van Kawau Bay. Deze baai is gevuld met kleine eilandjes, die door grotere stukken land worden beschermd tegen de invloeden van de oceaan. De parel in de kroon van deze groep eilanden is Kawau Island, dat niet alleen vanwege haar schoonheid bekend staat. Hier woonde namelijk van 1862 tot 1888 de legendarische gouverneur van Nieuw-Zeeland, Sir George Grey. Hij introduceerde er een eigenzinnige verzameling aan flora en fauna, wat van Kawau Island een uniek stukje aarde maakt.
Ankerplaats
Aucklanders kennen Kawau Island allemaal; het paradijsje is een zeer populaire bestemming voor zonaanbiddende dagjesmensen, maar ook duikers, snorkelaars en andere watersporters weten de visrijke wateren te vinden. Het overdadig beboste Kawau Island meet ongeveer acht bij drie kilometer en wordt in tweëen verdeeld door Bon Accord Harbour, een baai die met de opening richting het vasteland ligt en zo een van de oceaan beschutte ankerplaats vormt. Het hoogste punt hier is Grey Heights, op 173 meter boven de zeespiegel. Ongeveer tien procent is publiek bezit, de rest is in handen van privépersonen die het eiland thuis noemen. De twee grootste trekpleisters zijn de oude kopermijn en het originele Mansion House, het voormalige woonhuis van Sir George. Lopen en genieten is hier eenvoudig een genot. Vanuit Mansion House Valley lopen diverse 19e eeuwse paden kriskras over het eiland, die doorgewinterde wandelaars hoogstens paar uur zoet kunnen zoethouden. Kort, maar krachtig.
Foto Harald Kolkman / Meridian Travel
Maori
Kawau werd voor het eerst bevolkt door het Maoristamhoofd Toi te huatahi, van wie de oorspronkelijke naam van het eiland is afgeleid: ‘Te Kawau tumaro o Toi’. Vanaf de zestiende eeuw woonden hier de Ngati Tai, die later werden verdreven door de Ngati Manuhiri van de Te Kawerau-natie. Beide stammen leefden er van visvangst, in relatieve harmonie. De 18e eeuw markeerde een slepend conflict tussen de confederaties van Kawerau en Marutuahu, dat voornamelijk om toegang tot de rijke visgronden ging. Van 1820 tot 1830, ten tijde van de musketoorlog, was Kawau grotendeels verlaten, naar verluidt omdat het als basis werd gebruikt om de bloederige zoektocht naar vuurwapens op het vasteland beter te kunnen ondernemen. In werkelijkheid had Hongi Hika, een gevierd stamhoofd, vrede gesloten met de blanken en hen het eiland geschonken om het te exploiteren. Toen de Europeanen grotendeels weer waren vertrokken, werd Kawau weer zoetjesaan teruggevonden door de Ngati Manuhiri, die er tot op de dag van vandaag te vinden zijn.
Koper
In de jaren veertig van de negentiende eeuw werd Kawau verkocht aan de North British Australasian Loan and Investment Company, die er tot 1852 een bloeiende koper- en mangaanindustrie dreef. Het was de drukste tijd op Kawau; zo’n 300 bewoners woonden en werkten in enkele mijndorpjes langs de kust, met illustere namen als Two House Bay, Sunny Bay en Dispute Cove. De koperwinning bracht verschillende problemen met zich mee. Zo moesten de mijnschachten regelmatig leeggepompt worden omdat ze, gelegen onder zeeniveau, volliepen met zout water. Daarnaast was het haast onbegonnen werk om het edelmetaal naar het vasteland te brengen. Hiertoe werd in 1848 een smelterij gebouwd die de erts voor transport alvast gedeeltelijk kon verwerken. Omdat de zware omstandigheden en de niet aflatende concurrentie onoverkomelijk bleken, besloot men de mijnen onder water te laten lopen. Tegenwoordig zijn er naast de oude mijn nog enkele overblijfselen uit die tijd te bezichtigen. Bij Mine Point staat bijvoorbeeld de ruïne van een gebouw voor een stoommachine stond die het water uit de schachten pompte. Aan de noordkant van Bon Accord Harbour is de ruïne van de oude smelterij te vinden, in het Smelting House Historic Reserve.
Foto Harald Kolkman / Meridian Travel
Respect
Sir George Grey (1812-1898) was een zonderling, maar charismatisch figuur. Als jonge officier reisde hij rond 1830 door West Australië en werd elf jaar later als gouverneur van Zuid-Australië benoemd. In 1845 verhuisde hij naar Nieuw-Zeeland, waar hij tot gouverneur werd benoemd. Tien jaar lang heerste hij met harde, doch rechtvaardige hand over de kolonisten én de Maori. Zijn verkenningstochten door Australië hadden van hem een man gemaakt, die krachtig zijn tanden in het leven zette. Hij had een groot talent voor talen, en een doorzettingsvermogen dat hem en zijn mannen door menig levensbedreigende situatie sleepte. Door zijn autonome daadkracht en bereidheid zich de Maoritaal eigen te maken, won hij tijdens zijn bewind het respect van de oorspronkelijke bewoners. Zijn carrière nam een vlucht toen hij in 1854 tot gouverneur van Cape Colony, het huidige Zuid-Afrika, werd benoemd. Zeven jaar later – Grey was toen 49 jaar oud - keerde hij terug naar zijn geliefde Nieuw-Zeeland om een tweede termijn vol te maken. Kawau Island zou zijn toevluchtsoord worden, van waaruit hij het land nog lang zou besturen. Die tweede termijn verliep overigens niet zonder slag of stoot. In 1863 gaf hij het bevel tot militaire bezetting van het rijke landbouwgebied van 12.000 vierkante kilometer ten zuiden van Auckland, een strategische maar bloederige zet waarvoor veel Maori hem tot op vandaag haten. Hij schopte het desondanks in 1877 tot premier van Nieuw-Zeeland, een post die hij twee jaar bezette.
George Grey
Het schitterende Mansion House heeft zijn eigen geschiedenis. Het werd oorspronkelijk gebouwd voor ene Captain Innis, die in 1845 vanuit het Engelse Cornwall werd overgeplaatst om de plaatselijke kopermijn te runnen. Met de teloorgang van de mijn verdween echter ook Innis met de noorderzon, waardoor het statige huis langzaam in verval raakte. Tot Kawau Island in 1862 werd verkocht aan Sir George Grey. Samen met de architect Frederick Thatcher begon hij in 1864 met de renovatie en uitbreiding van zijn residentie. Maar liefst twintig kamers werden er aan de oorspronkelijke tien toegevoegd, opgetrokken uit kauri-hout. Daarnaast begon hij met het planten van uitheemse gewassen, die hij uit sub-tropische en gematigde klimaten liet overkomen. Zo kweekte hij koningspalmen en werd hier de eerste Nieuw-Zeelandse grapefruit geteeld, door de bevolking ook wel de ‘armeluis-sinaasappel’ genoemd. Ook exotische dieren als zebra’s en apen deden een voor een hun intrede, waarvan vele ook nu nog in Nieuw-Zeeland voorkomen. Opossums, kookaburra’s, wallabees en herten zijn tegenwoordig veel geziene dieren. Zo schiep hij zijn eigen droomwereld, waarin hij zich kon wijden aan zijn liefhebberijen en een lange stroom boeren, burgers en buitenlui ontving. Het kon gebeuren dat hij de ene dag met Prins Albert op jacht ging en de volgende een glas ijsthee met jonge Maori dronk.
Foto Harald Kolkman / Meridian Travel
Legendarisch
Niet voor niets was Sir George Grey een levende legende. Ook het feit dat hij de vele stammen aanspoorde om hun tradities en legendes op papier te zetten, maakte hem van onschatbare waarde voor de historici. Zijn reusachtige collectie bevat dan ook de grootste hoeveelheid manuscripten in de Maori-taal ter wereld. Überhaupt liet Grey zich wat verzamelwoede niet onbetuigd. Onder de hoogtepunten uit de verzameling, die hij na zijn dood aan de burgers van de stad Auckland naliet, bevinden zich eerste, tweede en vierde drukken van Shakespeare’s werk. Tijdens en na zijn vruchtbare loopbaan wist de staatsman alles van waarde te koesteren; van zijn botanische interesses tot aan officiële staatsgeschenken die hem als reiziger en politicus ten deel vielen. Toen hij het eiland in 1888 verkocht om met zijn nichtje in Auckland te gaan wonen, was zijn Mansion House veranderd in een waar museum.
Tand des tijds
Nadat Sir George zijn residentie had verkocht, ging Kawau Island door vele handen tot het vanaf 1906 werd opgedeeld in kavels. Tegen die tijd was het Mansion House al veranderd in een pension voor pleziervaarders. Ook de sterk verbeterde wegen naar Sandspit op het vasteland zorgde voor een toenemende belangstelling voor Kawau Island. De 35 hectare rond het Mansion House werd in 1967 aan de overheid verkocht, die het opnam in de plannen voor het nieuw op te zetten Hauraki Gulf Maritime Park. Tien jaar later werd het voormalige landhuis teruggebracht naar zijn oude glorie. Hoewel er veel inspanningen zijn geleverd om ook de veelzijdigheid van flora en fauna te herstellen, is dat bij lange na niet gelukt. De meeste door Sir George geïmporteerde planten en dieren hebben de tand des tijds zonder hun meester niet doorstaan. De zebra’s konden al nooit echt wennen, maar de apensoorten voelden zich zo thuis dat ze in een plaag veranderden en tot op het laatste exemplaar werden uitgeroeid. Toch zijn er nog genoeg sporen van Grey’s erfgoed: uitheemse gasten als het hert, de koningspalm, kookaburra, opposum en wallaby zijn hier volledig ingeburgerd. Met name die laatste veroorzaakt veel overlast, aangezien zij de bomen en nieuwe aanwas langzaam kaalvreten. Milieu-experts geven het eiland dan ook nog maar enkele tientallen jaren, waarna alleen nog een stuk barre grond rest.
De historie maakt van Kawau Island een bijzonder stukje Nieuw-Zeeland dat zich onderscheidt van de rest. Een van de meest vooruitstrevende leiders die het land ooit heeft gekend, liet hier zien dat de mens de aarde grensoverschrijdend naar zijn hand kon zetten. Met inzet, respect en wild gokken tegelijk creëerde Sir George Grey op Kawau Island zijn eigen Hof van Eden. Dat achteraf blijkt dat zijn gesjoemel met de natuur het eiland in de toekomst kaal en dor zal achterlaten, is de prijs die het nageslacht moet betalen. En dat is een duurzame les voor iedereen.
